Natte voeten

Na heel veel protest, op ontelbare manieren, en heel veel druk van (vooral) buiten-de-provincie wonende gebruikers is de kogel door de kerk gegaan en ondertekende demissionair staatssecretaris Hans Vijlbrief van Mijnbouw afgelopen 19 april dan de papieren die het startsein zijn voor het sluiten van de gaskraan in Groningen. Ook is afgesproken dat er beton in gestort zal gaan worden om heropenen in de toekomst te voorkomen. Nou is dat laatste natuurlijk een wassen neus, een dode mus om mensen mee blij te maken. Hoe simpel is het immers om ergens anders de grond te openen en je een weg te graven naar de leidingen die er liggen en ergens weer een aansluiting te scheppen... Veel Nederlanders (met name politici en hun aanhang) roepen nog steeds luid dat ze maar niet snappen dat Groningers zo lastig zijn, alsof een aardbevind van 4.0 een drama is. En nu... nu de kraan dicht is, vindt men het bespottelijk dat de Groningers nog steeds 'zeuren' om herstelgeld en de overheid nog steeds confronteren met hun wantrowuen... ehhhhhhh snap ik dat, snap ik dat niet, geen idee, ik ben maar een dom ex-blonTje dat voor een dubbeltje geboren werd en faalde in haar ontwikkeling naar het kwartje. Er zijn gaandeweg de afgelopen jaren vele beloftes gedaan, even zovele zijn niet nagekomen en nog steeds leven mensen in zorg en angst en zijn velen onherstelbaar ziek geworden. Verandert dat nu, nu Vijlbrief zijn handtekening heeft gezet? 

Nee dus. De schade is er, en met het tekenen van die papieren is Groningen niet vrij van schade-voortzetting, schade die nog zichtbaar(der) zal worden. Hedenochtend ook weer een beving, deze keer 1,8. Ja 1,8 is weinig. Weinig voor iemand die nooit een beving meemaakte, weinig voor iemand die daardoor niet onoplosbare problemen op het bordje geschept kreeg, weinig voor iemand die lichamelijk en geestelijk gebroken werd door bureaucratie, ergers nog mensen die zelfmoord pleegden.

Wat veel minder vaak in het nieuws is, amper benoemd wordt zijn, de omliggende provincies en de schade die daar al geconstateerd is. Wij wonen sinds 2007 in Assen en ik ken huizen die inmiddels scheuren hebben, die dat in 2007 niet hadden. De geschiedenis staat erom bekend zich te herhalen. Dat gebeurt ook hier. Mensen moeten weer hemel en aarde bewegen (lees: kapitalen verliezen) om aan te tonen dat de schade het gevolg is van gaswinning en zij dus recht op hulp en herstelbetalingen hebben. Zowel in Friesland als in Drenthe als in Overijssel liggen kleinere gasvelden die nog volop in bedrijf zijn. De Friezen, de Drenthen, de Overijsselaars zijn de 'volgende' generatie Groningers.

Gisteren stond bij ons in het regionale nieuws:
De schade aan het land in de provincies Drenthe, Friesland en Overijssel is onherstelbaar als de gaswinning in de kleine velden op de grens verder wordt uitgebreid. Dat stellen lokale overheden, waaronder Wetterskip Fryslân. Het waterschap stapt voor het eerst naar de Raad van State. Ook de gemeente Westerveld, Weststellingwerf en de provincie Friesland sluiten aan. Het doel is om het besluit van de minister om meer gas te winnen terug te draaien.

Bodemdaling
In de grensregio van Drenthe, Friesland en Overijssel wordt door het Canadese bedrijf Vemilion op meerdere plekken naar gas geboord. De gaswinning in de velden rond Diever, Vinkega, De Blesse-Blesdijke, Sonnega, Nijensleek, Eesveen, Noordwolde en Weststellingwerf kan samen tot een aantal centimeter bodemdaling leiden. Dat gebeurt in de vorm van een kom: op de ene plek meer dan op de andere. Bij iedere aanvraag voor de winning van gas moet van tevoren in kaart zijn gebracht hoe de bodem maximaal kan dalen en wat de gevolgen zijn voor onder andere het watersysteem. Sinds bij de gaswinning in Vinkega in 2020 de bodem sneller bleek te dalen dan was berekend, zijn lokale overheden extra scherp. Bovendien lijkt de grens van wat technisch mogelijk is, bereikt.

'Doe het niet'
"We beseffen dat het systeem aan zijn eind is en dat we dat niet nog meer moeten gaan belasten", vertelt Wetterskip Fryslân-bestuurder Remco van Maurik, doelend op het waterbeheer. "We zijn bezig met allemaal landelijke en regionale programma's om het leefbaar te houden. Dit komt er dus nog bovenop. Over de gaswinning zeggen wij dus: doe het niet." De voorspelling van de bodemdaling in het gebied is bij recente winplannen (De Blesse-Blesdijke) met enkele centimeters bijgesteld. Sinds de start van de gaswinning in 1999 is de bodem naar schatting vier centimeter gedaald. Bij de laatste plannen gaat Vermilion uit van een daling van acht centimeter. Is het erg dat de bodem een paar centimeter meer of minder zakt? Op de ene plek is een centimeter meer bodemdaling geen probleem. Maar op sommige andere plekken kan het problemen veroorzaken omdat de waterstanden dan ook ten opzichte van het maaiveld veranderen. Denk bijvoorbeeld aan sloten, vaarten, waterkeringen en het bodemwater. Een paar centimeter luistert dan erg nauw. Bij dalende waterkeringen neemt de kans op overstromingen toe. Water stroomt altijd van hoog naar laag. En juist op de plek waar het water al heel laag staat, zijn de laatste uitbreidingsplannen van de gaswinning aangekondigd. Tussen de hoge Drentse zandgronden en de lagergelegen Friese veenpolders zal, naar verwachting, het water dus sneller wegstromen. De ruimte om water in natte perioden in Fryslân op te vangen, de zogenaamde waterberging, neemt volgens berekeningen af. Het gaat om een hoeveelheid die gelijkstaat aan 48 olympische zwembaden. En dat terwijl door klimaatverandering vaker extreme neerslag verwacht wordt en een grote opslag juist wenselijk is.

Extreem weer
Voor Drenthe betekent bodemdaling en het sneller wegstromen van water, dat de grond nog droger wordt. Behalve die extreme neerslag zijn periodes van extreme droogte door klimaatverandering ook geen uitzondering meer. "Met extreme droogte wordt het steeds moeilijker voor gewassen, bomen en de natuur om op het Drents Plateau aan water te komen", legt Joca Jansen, hydroloog bij het Wetterskip Fryslân uit. "Het is wat dat betreft niet alleen meer een probleem van dit waterschap of van Friesland. Het heeft een grotere regionale uitstraling", legt Van Maurik uit. "Als je de verdroging in Drenthe, over de grens bij Appelscha, wil tegengaan moet je daar water houden en naartoe brengen. Dat kost heel veel geld. Meer geld dan we met deze gaswinning gaan winnen."

Uitkoop van boeren?
Bij de winning van gas gaat het ministerie van Economische Zaken en Klimaat uit van een verandering van het waterpeil. De waterpeilen veranderen niet meer, omdat hierdoor de verdroging en de verzilting toenemen. Dit was vroeger ook het geval, maar toen was er onvoldoende inzicht in de regionale effecten."Want," zo legt Jansen uit, "je krijgt droogteschade, of je krijgt natschade die je niet kan oplossen. In beide gevallen houd je schade over die niet oplosbaar is voor het waterschap." Volgens hydroloog Jansen kom je dan uit bij vraagstukken over landbouw. Is zoiets daar dan nog mogelijk? Dat kan dus verregaande gevolgen hebben en vraagt volgens Van Maurik om maatregelen waar het Wetterskip niet bevoegd voor is, onwenselijk is of wat onbetaalbaar is. Vermilion vergoedt volgens afspraken alle maatregelen die waterschappen in de regio moeten nemen. Toch is Wetterskip Fryslân er niet gerust op, omdat de schade volgens het waterschap onherstelbaar is. Omdat de problemen over de grens van de regio gaan, sluiten ook andere overheden aan. Van Maurik: "Je krijgt meer problemen en de problemen die we al hebben, worden verergerd. Dit winningsplan staat niet op zichzelf. Wat dat betreft is dit misschien wel de eerste in een reeks die nog gaat komen." Jansen zegt aanvullend dat het goed zou zijn als niet alle procedures van de kleine velden los behandeld zouden worden. "Als ze los bekeken worden, wordt dus niet het effect van vorige winningsplannen meegenomen in dit winningsplan. Vele kleintjes maken een grote. Bij elke keer vijf centimeter kom je op een gegeven moment wel op serieuze getallen."

Andere overheden
Het is opvallend dat de gemeente Westerveld het beroep bij de Raad van State steunt. Eerder zag Westerveld juist af van een beroep toen het ging over bodemdaling. Ze vond destijds de hoge kosten van de procedures niet opwegen tegenover de kans van slagen. Westerveld denkt nu dat het proces kansrijker is. Waterschap Drents Overijsselse Delta doet niet mee. Volgens het waterschap is dat omdat de regio Friesland de hardste klappen krijgt. Ook de provincie Drenthe doet niet mee met het beroepsschrift. Hoewel de provincie de zorgen deelt, zegt ze dat ze geen belanghebbende is omdat het specifieke winplan niet in Drenthe ligt.

Gasbedrijf Vermilion is gevraagd om een reactie, maar heeft nog niet gereageerd op het verhaal..


Er is dus wel een begin gemaakt met die handtekening van Vijlbrief maar zo heel veel meer dan dat is het ook nog echt niet. Een begin(netje)... hoe het verder gaat? Geen idee, de tijd zal het wijzen. Maar ik ben vast de enige niet die met een behoorlijk aanwezig wantrouwen de toekomst tegemoet ziet als het om deze problematiek gaat. 

Heb en hou het goed